Het verschil tussen de uitvaartverzorger en de ritueelbegeleider

Een paar weken geleden sprak ik op het symposium van Het Moment over de kracht van rituelen. Wat mij écht verwonderde, is hoe een paar uitvaartverzorgers vertelden dat zij nooit ritueelbegeleiders inzetten bij hun uitvaarten. Dat ze dit überhaupt nooit voorstellen bij de nabestaanden bij wie zij aan tafel zitten om de uitvaart te regelen. Ze zijn er van overtuigd dat daar geen vraag naar is. Serieus?! Dat er geen vraag naar is, wil niet zeggen dat het niet nodig is of niet van toegevoegde waarde kan zijn. Ik denk dat dit voortkomt uit een bepaalde overtuiging of een bepaald beeld van wat wel en niet nodig is.

Diepgang en betekenis

Maar weet je, een ritueelbegeleider houdt zich bezig met de inhoud van de afscheidsdienst. De afscheidsdienst is in zijn geheel een ritueel. Je komt bij elkaar in dat crematorium met een bepaalde reden, die niet direct van praktische aard is, maar van emotionele en symbolische aard. Omdat het voor de meeste mensen toch wel heel vervelend zou voelen om hun geliefde overleden moeder zonder dat er verder iets gezegd of gedaan wordt naar het graf of de crematieoven te brengen. Welke werkvormen er gebruikt zullen gaan worden, of het alleen woorden, muziek en foto’s zijn of dat er ook handelingen oftewel rituelen ingezet gaan worden, dat kristalliseert zich pas uit in de voorbereiding van de afscheidsdienst. Een goed opgeleide ritueelbegeleider ontdekt in de voorbereidende gesprekken wat de onderliggende gevoelens zijn. Dat is meer dan hun geliefde herdenken en meer dan een levensverhaal vertellen. Wat zit daar verder nog onder de oppervlakte? Dat tussen de regels door luisteren, dat is de kunde van de ritueelbegeleider. Natuurlijk zijn er veel uitvaartverzorgers die prima mensenkennis hebben. Zij kunnen goed inschatten welke ritueelbegeleider, woorddienstbegeleider of andere professional bij deze nabestaanden zou passen. Ook als mensen veel zelf willen doen, is een ritueelbegeleider nog steeds van toegevoegde waarde.

Geen vraag vanuit de nabestaanden?

Er zijn ook uitvaartverzorgers die van mening zijn dat ze hetzelfde bieden en ook prima een gedicht kunnen voordragen of een levensverhaal schrijven. Maar als je met net wat meer diepgang daarmee aan de gang wilt gaan, gaat daar toch veel tijd in zitten. Dat behoort meestal niet tot de primaire rollen van de uitvaartverzorger, die heeft vaak nog meer andere taken die ook aandacht behoeven. Ook zijn er uitvaartverzorgers die dat als een totaalpakket aanbieden, en dat is ook prima, maar dat is een beleidskeuze, dat is iets anders dan zeggen dat er geen vraag naar is.

Samenwerken vergroot de kwaliteit

De toegevoegde waarde om een ritueelbegeleider erbij te vragen: ten eerste is het win-win-win. Beide professionals kunnen zich concentreren op waar hij of zij het beste in is, waardoor de nabestaanden de afscheidsdienst krijgen het beste aansluit bij hun wensen en onbewuste behoeften. Ten tweede: het vergroot het professionaliteit van de uitvaartverzorger om door te verwijzen naar een specialist: je laat zien dat je kwaliteit wilt bieden aan je klanten. Mijn ervaring is dat juist uitvaartondernemers in een hoger segment eerder geneigd zijn om een ritueelbegeleider in te schakelen en dat ook gewaardeerd wordt.

Welke keuze maak jij?

Ik snap dat voor veel uitvaartverzorgers het voorgaan van een afscheidsdienst de kers op taart is in het bijzondere werk dat je mag doen. Het is natuurlijk ook heel mooi om dat verhaal te mogen vertellen en logisch dat je de nabestaanden die je al dagen begeleidt op dit moment ook iets moois wilt meegeven. Maar ik denk dat je er dan niet alles uit kunt halen wat er mogelijk is. Sowieso zijn standaard teksten uit het tekstenboek uit den boze als je voor persoonlijke begeleiding staat. De ritueelbegeleider moet je dan ook niet zien als een concurrent van de uitvaartbegeleider, maar als een (niet-kerkelijke) vervanger van de geestelijke voorganger in deze ontkerkelijkte en geïndividualiseerde samenleving. De beroepen vullen elkaar aan. En als je als uitvaartverzorger toch graag wilt voorgaan, misschien is het dan goed om je daar verder in te bekwamen met een goede vakopleiding die aandacht besteed aan de hermeneutische en agogische competenties. Of misschien zelfs wel te switchen van beroep?

Wellicht is de term ritueelbegeleider niet de meest marketing vriendelijke term voor ons beroep, maar zeker in Limburg en Brabant roept de term wel herkenning op. Het zou jammer zijn als de beroepsnaam bepalend is voor de mogelijkheid om er gebruik van te maken.

Tot slot: een pluim

Overigens heb ik grote waardering voor de uitvaartverzorgers met wie ik samenwerk. Hun betrokkenheid, flexibiliteit, oog voor detail en organisatievermogen is fantastisch!

Daarom besluit ik dit pleidooi met een dikke pluim.