Over de samenwerking tussen uitvaartverzorger en ritueelbegeleider

Als je net als ik vol in het leven staat, voldoening haalt uit je werk, geniet van de gezelligheid van je gezin en vrienden, in het weekend er graag op uit gaat of je ouders gaat bezoeken, dan heb je vaak geen vermoeden van de onzichtbare wereld van de uitvaart. En als je eens op een zaterdag gast bent bij een afscheidsdienst, heb je wellicht geen idee hoeveel verschillende professionals op de achtergrond iets bijdragen. Je ziet de crematoriummedewerker bij de deur, de uitvaartverzorger die je uitnodigt naar de aula te gaan, en iemand die de dienst voorgaat. De bloemist die het prachtige bloemstuk heeft gemaakt is onzichtbaar, net als de mensen die de overledene netjes hebben verzorgd en aangekleed.

Ik kreeg eens te horen: ‘O ik dacht dat iemand van het crematorium achter de microfoon staat’. Maar nee. Zoals de bloemist alles weet van bloemen en hier prachtige creaties mee maakt, zo is is het voorgaan van de afscheidsdienst het vak van de ritueelbegeleider. Deze is hiervoor opgeleid en heeft specifieke kennis en vaardigheden op het gebied van betekenis geven, symbolen en rituelen, creativiteit in schrijven en spreken.

De uitvaartverzorger en de ritueelbegeleider vullen elkaar goed aan, zodat ieder zich op zijn eigen kwaliteiten kan focussen. Hoe verloopt deze samenwerking?

Na het overlijden

Als iemand overlijdt, geven de nabestaanden dit door aan een uitvaartonderneming, in de volksmond ook wel begrafenisonderneming genoemd. Dat kan een landelijke organisatie zijn verbonden aan een verzekering of een lokale particuliere organisatie. De uitvaartverzorger bespreekt de overbrenging van ziekenhuis naar huis of uitvaartcentrum. Wie wil er bij de laatste verzorging zijn? Welke kleding krijgt Pap of Mam aan? De uitvaartverzorger leert de nabestaanden al een beetje kennen. In het regelgesprek worden de wensen verder geïnventariseerd. Begraven of cremeren? Op welke locatie? Welke ideeën zijn er voor de afscheidsdienst?

Een goede uitvaartverzorger heeft een soort van voelsprieten. Mensenkennis wat er onderhuids speelt en welke latente behoeften er zijn. Hij of zij heeft dan ook al snel een idee wat voor soort voorganger of ritueelbegeleider er bij deze nabestaanden past en hen het beste kan helpen. Dat is het moment dat bij mij de telefoon gaat. ‘Hallo Iris, ik zit aan tafel bij …. Zou je hen a.s. zaterdag kunnen begeleiden bij de afscheidsdienst?’

De rol van de ritueelbegeleider

Mijn eerste afspraak bij de nabestaanden is de volgende dag. Als we rustig aan tafel zitten met een kop koffie of thee, mijn blanco schrijfblok voor me ligt, en we na een kennismaking van start gaan, vraag ik: ‘Wat kan ik voor jullie betekenen?’

De ene keer wordt ik gevraagd om de hele dienst te doen, een andere keer hebben ze al verschillende familieleden en vrienden in gedachten die ze graag een woordje willen laten spreken. Dan verwachten ze van mij vooral dat ik er een eenheid van maak, dat ik met hen kijk naar een zorgvuldige opbouw, een sterke opening en een troostvol, inspirerend slotwoord.

In dit eerste gesprek probeer ik een goed beeld te krijgen van de overledene en wat hij of zij voor hen betekent. Ik maak heldere afspraken voor een vervolggesprek en worden de taken verdeeld. Als eerste maak ik een concept draaiboek, als houvast voor verdere muziekkeuze en de invalshoeken van de sprekers.

Met de uitvaartverzorger heb ik heldere afspraken wat wanneer aangeleverd moet worden. Bijvoorbeeld de tekst voor het prentje liefst 2 dagen voor de uitvaart. Tussendoor hebben we contact over bijzonderheden. Bijvoorbeeld de wens die ter sprake kwam om de baar met Oma zelf naar voren te begeleiden. De uitvaartverzorger kijkt of dat praktisch mogelijk is op locatie en stemt dit verder af met de familie.

De dag van de uitvaart

Op de dag van de uitvaart ontfermt de uitvaartverzorger zich over de ontvangst van de familie en gasten. Met oog voor detail zorgt hij of zij dat in de aula de bloemstukken en kaarsen mooi neergezet worden. Ik check met de aulamedewerker de muziek en microfoon.

Terwijl ik de dienst voorga, blijft de uitvaartverzorger meestal achter in de zaal, alert om bij te springen waar nodig. Voelt iemand zich onwel? Heeft de familie iets nodig?

Als we na de dienst samen de familie spreken bij de koffietafel, legt de uitvaartverzorger nog wat praktische dingen uit, bijvoorbeeld over waar de bloemstukken liggen om straks mee naar huis te nemen. In het tasje dat hij of zij overhandigt, zit behalve de condoleancemap en de kaarten van gasten ook mijn bewaarboekje met de teksten van de dienst. Samen in één tasje. Want sámen hebben we deze uitvaart voorbereid, ieder vanuit zijn eigen rol. Complementair om de afscheidsdienst perfect te laten verlopen.

Ik hoop dat ik je zo meer helderheid heb gegeven over het verschil tussen de uitvaartverzorger en de ritueelbegeleider. Mocht je nog vragen hebben, dan kun je die hieronder stellen.

Fijne dag gewenst,
Iris van Noorden
Noorderzon ritueelbegeleiding

NB: In corona-tijd zijn er beperkende omstandigheden waardoor niet alles zoals hier omschreven mogelijk is. Omdat de regels regelmatig veranderen, is bovenstaande tekst geschreven vanuit de normale situatie, zonder beperkingen.