Universeel ritueel of persoonlijke betekenis?

Kaarslicht heeft een betoverende invloed op mij. Het brengt me in een andere sfeer, met meer aandacht voor de ander en aanwezigheid in het moment.

Niet raar dat licht in veel religies een rol speelt. Onze Germaanse voorouders vierden de terugkeer van het zonlicht tijdens midwinter. In de Joodse traditie worden op de wekelijkse rustdag de sjabbat-kaarsen aangestoken. Bij Hindoes heeft de diyaa kaars een belangrijke rol tijdens de uitvaart. De kaarsvlam heeft een reinigende en transformerende werking.

Je hoeft niet Katholiek te zijn om een moment van verstilling en verbondenheid te ervaren tijdens het branden van een kaars in een kapel.

Een ritueel voor verbinding

Kaarsenrituelen zijn niet voorbehouden aan één traditie of religie, ze zijn universeel.

Bij hedendaagse, niet-kerkelijke uitvaarten steken (klein)kinderen vaak een kaarsje aan bij de overledene. Hoe kun je dit universele ritueel meer betekenis geven en persoonlijk maken? Dat is mijn specialisme als ritueelbegeleider.

Tijdens de voorbereiding van een afscheidsdienst help ik nabestaanden om stil te staan bij het waarom: Welke associatie is er te vinden tussen het leven van de overledene en licht als symbool? Was zij een inspiratie voor velen, altijd vrolijk en positief? Was hij iemand die juist wel wat licht kon gebruiken?

Door te luisteren naar wat de nabestaanden vertellen, leg ik nieuwe verbindingen en geef ik duiding aan wat ze zelf nog niet zagen. Dan kom ik ook tot creatieve ideeën hoe we dit met een ritueel kunnen vormgeven.

“Langzaam druppelen de mensen de zaal binnen. Op hun gezichten is de verslagenheid zichtbaar. Bij de ingang kregen ze een waxinelichtje, dat ze nu in een cirkel op de grond om de kist van de jonge vrouw plaatsen. Eén grote cirkel van verbondenheid. Want alleen samen kunnen ze dit dragen.”

Lichtjes op de levensweg

Het aansteken van kaarsen kan ook als een rode draad verweven worden door de dienst.

“Het leven van deze man was een pelgrimage, zoekend naar balans tussen vrijheid en nabijheid. Een vrije geest die in de jaren ‘70 niet direct een plaats vond in de maatschappij. Van zwerftochten door Europa naar de kunstacademie. Zijn gedrevenheid het mysterie van het leven te doorgronden maakte gaandeweg plaats voor verantwoordelijkheid nemen. Zijn dochters voelen veel verdriet dat hij er weinig voor hen is geweest. Bij zijn afscheid wordt bij ieder facet van zijn leven een ander formaat kaars aangestoken. De grootste kaars staat voor de liefde die nooit verdwijnt.”

Een afscheidsdienst is niet alleen terugblikken en herinneren, maar ook vooruitkijken naar de toekomst. Inspiratie halen uit herkenbare universele rituelen en deze vervolgens persoonlijk en betekenisvol maken, helpt om die stap te zetten naar heling en veerkracht.

Ook als we ons in de duisternis bevinden, zoekt onze geest naar het licht.

Dit artikel verscheen in magazine Voila van april 2022